دکتر عبدالرحیم گواهی، رئیس مرکز پژوهش ادیان جهان در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد انتظار جامعه دانشگاهی از رئیس جمهور منتخب مردم در مسائل فرهنگی و دینی چیست؟ گفت: وجه خارجی فرهنگ هم مانند اقتصاد یا سایر امور، از وجه داخلی قابل تفکیک کامل نیست یعنی چنان که نمی توان کشوری را مانند جزیره بسته اداره کرد نمی توان فرهنگ را بسته اداره کرد.(البته کسانی ممکن است بگویند کره شمالی این گونه است که به نظرم این گونه نیست ولی با این وجود هم با کره جنوبی و چین در تعامل است و البته به میزانی که بسته است لطمات آنرا؛ چه از جهت فرهنگی و چه از جهت اقتصادی خورده است.)
وی با بیان اینکه تعاملات فرهنگی با فرهنگهای مختلف با وضع فرهنگ در داخل کشور ارتباطی دارد و الان شاید مشکلات در حوزه فرهنگ از مشکلات در عرصه اقتصاد کمتر نیست، اظهارداشت: مسائل حوزه اقتصاد مانند تورم و گرانی ملموس و محسوس است اما اگر بر روی ناهنجاریهای فرهنگی مانند خشونتها، تجاوزها، اعتیاد، طلاق و ... دست بگذاریم که در جامعه رواج دارد قدری جایگاه ما را ضعیف می کند.
گواهی با اشاره به اینکه داد و ستد فرهنگی مانند داد و ستد اقتصادی است، بیان کرد: برخی ها کالای خوبی دارند را می دهند و کالای خوب دیگری به جای آن می گیرند. جهان امروز هم این طوری است فرهنگهای بومی حفظ شده است. اجزای خوب فرهنگهای بومی در دهه 50، 60 و 70 به دنبال جهانی شدن فرهنگ بوده است، ولی این نگاه عملی نشد. اکنون در سطح جهان تنوع فرهنگی مطرح است و ما در این شرایط باید کار کنیم.
این محقق و نویسنده کشورمان با اشاره به اینکه همان طور که رئیس جمهور در حوزه اقتصاد هم باید اقتصاد داخلی را درست کند و هم باید به تعاملات اقتصادی با خارج توجه کند. همچنین در حوزه سیاست هم باید سیاست داخلی خردورزانه باشد و هم تعاملات خارجی اش بخردانه باشد؛ در جهت منافع ملی هم باید این گونه باشد. این مسائل در حوزه فرهنگ هم مطرح است. اولا همواره قبلا به گونه ای و امروزه به گونه ای دیگر دچار افراط و تفریط هستیم. گاهی در دوره رضاخان یا پهلوی، فرهنگ اسلامی را خوار و تضعیف و تحقیر و خوار می کردند. کارهایی که امثال «پورداوود» و دیگران می کردند. مبالغه در مورد فرهنگ ایرانی و ایران قبل از اسلام و ... بیان می شد. حالا هم گاهی بعضی افراد یا از روی توجه یا بی توجهی یا جهل، سعی می کنند که برعکس آن عمل کنند و فرهنگ ایرانی را به پای فرهنگ اسلامی قربانی کنند. در صورتی که اساسا بین این دو تضاد و تعارضی نیست.
وی افزود: اینها دو یار یا دو بالی هستند که تمدن ایران زمین با این دو بال می تواند پرواز کند، حتما اگر بالی قیچی شود چه بال ایران و چه بال اسلام را این فرهنگ و تمدن نمی تواند پرواز کند. رئیس جمهور آینده هر کسی باشد باید فرهنگ را بفهمد نمی توان ذات نایافته از هستی بخش/ کی تواند که شود هستی بخش.
وی با تأکید بر اینکه اگر رئیس جمهور آینده اقتصاد و علم اقتصاد و فنون و تدبیر و هنر اقتصاد را نفهمد، (چون اقتصاد هم علم است و هم اقتصادورزی و هنر است) نمی تواند در حوزه اقتصاد صاحب نظر و اثر باشد، تصریح کرد: ایضا در حوزه سیاست، ایضا در حوزه فرهنگ و حتی در حوزه دین. افرادی که بین عناصر فرهنگ بومی و ایرانی و فرهنگ اعتقادی که فرهنگ اسلامی است تضاد می بینند مشخص است که فرهنگ را خوب نشناختند نه اجزای فرهنگ ایرانی را. گاهی اوقات سعی می کنند آداب و سننی را در مقابل اصول اعتقادی قرار دهند. مثلا گره زدن سبزه و بیرون رفتن در روز سیزده بدر یا جشنهای دیگر مانند جشن مهرگان و ... وجود داشت و دارد. اینکه اینها را در حوزه فرهنگ بیاورند و در تقابل قرار بدهند کار بخردانه ای نیست و افراط و تفریط است و افراط و تفریط هم کار انسان خردورز یا اندیشمند نیست؛ چه در سطح جهان و چه در داخل ایران.
گواهی در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه فرهنگ با فکر و دل و روح افراد مرتبط است و کار دارد و خشونت بردار نیست و این دستور بردار نیست، تصریح کرد: بعضی از سنن فرهنگی ریشه در هزاران سال تاریخ و آداب و رسوم ملل و اقوام دارد و وقتی اسلام آمد چقدر زیبا با فرهنگهای بومی تعامل کرد و حتی از عرب جاهلی هم یک سری از درسها را آموخت، چون درست است که آنها در اعتقادات مشکل داشتند اما صد در صد در آداب و رسوم که مشکلی نداشتند.
وی با اشاره به اینکه رئیس جمهور اولا باید فرهنگ را بفهمد و به فرهنگ و فرهنگیان با دیده احترام بنگرد، بیان کرد: ممکن است چیزی در سطح جهان باشد که مورد پسند ما نباشد اولا خیلی چیزهایی که ما سموم تلقی می کنیم دیگران هم ممکن است در رفتار و اندیشه فرهنگی ما آنرا سم تلقی بکنند، یعنی مثلا ممکن است ما خشونت ورزی را ترویج کنیم، ولی شاید دیگران آنرا سم فرهنگی بدانند و یک انسان خشونت ورز و متحجر حتی به تعبیر مرحوم امام(ره) یک عالم متنسک (كم خردِ لجوج ) ضررش بیشتر از نفعش است.
سرپرست گروه مطالعات آینده نگری علم و فناوری فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران اظهار داشت: اولا فرهنگ جریانی زنده است و در میان ملل و اقوام زندگی می کند و هجرت می کند. مگر فرهنگ اسلامی از فرهنگ یونان و ایران برخوردار نشد، اما هیچ وقت مسلمانها نگفتند همه آنچه که در ایران و یا یونان بوده، سموم فرهنگی است. همه فرهنگ ها را گرفتند و اجزای خوب آنرا ادغام و در تفکر اسلامی تلفیق کردند. باید چنین رویکردی داشته باشیم. یقینا اگر یک رئیس جمهور خردورز و فرهنگ مدار و آشنای به فرهنگ داشته باشیم مشکلات ما حل می شود. باید مارکهای امروزی چپ و راست و ... را کنار بگذاریم و باید بگوئیم فرهنگ مدار، فرهنگ شناس، فرهیخته.
وی با تأکید بر اینکه کشور ما که ریشه دارترین تعامل فرهنگی بین ملل و اقوام را داشته است، گفت: وقتی به رابطه ایران با ژاپن یا خاور دور نگاه می کنیم، امروزه به تبادلات اقتصادی نگاه می کنیم اما در 1000 سال پیش بحث اقتصادی به صورت امروزی مطرح نبود، ولی تعاملات اصلی ما که با ژاپن قدمتی 1000 ساله از طریق جاده ابریشم دارد عمدتا تعاملات فرهنگی بوده است. زبان و دین ما وارد هند و چین شده است، البته این کارها نیازمند انسانهای فرهیخته می خواهد.
نظر شما