جزئیات راه‌اندازی مراکز خرید و فروش گاز در ایران

رسول سلمانی در گفتگو با مهر با اشاره به موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد ایران که از آن به عنوان دروازه طلایی صادرات، واردات، ترانزیت و سوآپ حامل های مختلف انرژی به ویژه نفت و گاز یاد می شود، گفت: در طول چند سال گذشته اعمال برخی از سیاست گذاری‌ها و عدم پایبندی به تعهدات بین‌المللی در مورد قراردادهای ساخت تاسیسات تولید LNG و افزایش تحریم های بین المللی، مشکلاتی را برای توسعه تجارت گازی ایران به وجود آورد.

این کارشناس اقتصاد انرژی با یادآوری ماموریت ایران به منظور تامین حداقل 12 درصد از انرژی جهان، تصریح کرد: هم اکنون زیرساخت هایی همچون وجود بیش از 34 هزار کیلومتر شبکه انتقال گاز، ساخت و بهره‌برداری از مخازن ذخیره‌سازی گاز و تکمیل زنجیره‌های ارزش وجود دارد که می‌تواند در توسعه تجارت گاز ایران در بلندمدت تاثیرگذار باشد.

وی با بیان اینکه علاوه بر زیرساخت های فنی و عملیاتی به منظور تولید و انتقال گاز، هم اکنون ایران بزرگترین دارنده ذخایر گاز متعارف جهان است، اظهار داشت: با این وجود در حال حاضر سهم ایران از تجارت جهانی گاز بسیار ناچیز است.

رئیس سابق نظارت بر صادرات گاز در شرکت صادرات گاز با اعلام اینکه همزمان با برنامه‌های کلان وزارت نفت به منظور توسعه و افزایش برداشت گاز ایران از پارس جنوبی باید اقداماتی هم برای مدیریت مصرف داخلی و به ویژه صادرات گاز هم در دستور کار قرار بگیرد، بیان کرد: در سال‌هاي گذشته تجارت گاز به واسطه محدوديت‌هاي منطقه‌اي پر رونق بود كه مي‌توان علت آن را فقدان ساخت خط لوله‌اي منطقه‌اي و دسترسي محدود به آن عنوان كرد.

وی، افزود: نهايتا روند حوادث به سمت و سويي مي‌رود که ديگر فروش گاز ارزان در برابر هزينه بالاي استخراج و تصفيه و همچنين لوله گذاري و صدور آن به صرفه نیست واز طرفی انرژی‌های تجدیدپذیر نیز بخشی از نیازهای جهانی را به خود اختصاص می‌دهند.

سلمانی با تاکید بر اینکه در حالي که اقتصاد ايران همچنان چشم اميدش به نفت است، به واسطه ذخاير عظیم گاز و وجود بازارهاي مصرف بزرگ در اطراف مي‌توان از اين فرصت قيمت محصول گاز طبیعی صادراتي را تعيين کرد، یادآور شد: در شرایط فعلی گاز قيمت ثابتي در جهان ندارد و کشورهاي توليد کننده بر اساس تصميمات سياسي و روابط اقتصادي و همچنين ميزان چانه‌زني کشورهاي واردکننده قيمت محصول خود را تعيين مي‌کنند.

این کارشناس صنعت گاز با بیان اینکه با تشکيل سازمان کشورهاي صادرکننده گاز، اين رابطه اقتصادي، حالتي تجاري به خود گرفته و کشورهاي وارد کننده ناچارند قيمت پذيرفته شده در تالارهاي معاملات را بپذيرند.، تبیین کرد: بر پايي ساختار بازار با عرضه كنندگان رقابتي و مصرف كنندگاني كه داراي حق انتخاب باشند .

مجری طرح خطوط انتقال سراسری گاز در شرکت مهندسی و توسعه گاز همچنین درخصوص ضرورت‌های ایجاد هاب گازی در ایران، گفت: با ايجاد هاب گازي و ظهور و توسعه بازارهاي تك محموله با قيمت ثابت، در دوره زماني كوتاه مدت مي‌تواند به عنوان يك ابزار مديريت ريسك عمل کرده و تسهيلاتي در خريدهاي كوتاه‌مدت وثبت خدمات ذخيره‌سازي و انتقال کند.

راه‌اندازی مراکز خرید و فروش گاز در ایران

مدیر سابق مهندسی شرکت ملی صادرات گاز با اعلام اینکه بریا ایجاد هاب گازی در ایران چند سناریو وجود دارد، تصریح کرد: یکی از سناریوهای پیشنهادی یک مدل فرا منطقه‌اي  بوده به طوری که با ايجاد يك مركز داد و ستد بين‌المللي در جهت تحقق بازار باز و جذب متقاضياني كه شرايط اين مركز را پذيرفته‌ اند راه‌اندازی کرد.

وی، ادامه داد: در این روش دولت مي‌تواند به منظور جلوگيري از سو استفاده با تعيين شرايط پذيرش متقاضيان به نوعي نهاد نظارت و كنترلي خويش رادر تعرفه‌هاي انتقال و ذخيره‌سازي اعمال کند.

سلمانی با بیان اینکه يكي دیگر از اهداف ايجاد هاب گازي در ايران، به وجود آوردن بستري برای توسعه بنيان‌هاي لازم براي توليد و عرضه گاز به اشكال مختلف (خطوط لوله يا ال.ان.جی) به بازارهاي جهاني است، تبیین کرد: از این رو  ايجاد چنين مركزي می‌تواند منجر به تحقق این اهداف کلان شود.

این کارشناس بازار گاز با تاکید بر اینکه در قوانين مربوط به هاب گازي، هيچ محدوديتي براي نحوه انجام معاملات ذكر نشده است و معامله گراني كه مايل به انجام معاملات خود به صورت كاغذي هستند، مي‌توانند از اين روش به تجارت گاز بپردازند، گفت: ضمن آنكه بايد بدين نكته نيز توجه کرد كه يكي از اهداف ايجاد مركز هاب ايجاد موقعيت‌هاي استاندارد و شفاف براي فروشندگان و خريداران در جهت تسهيل معاملات گاز است.

مدیرسابق مهندسی شرکت صادرات گاز با اعلام اینکه در راستاي ايجاد و توسعه هاب گازي، اين نكته قابل ذكر است كه لزوما همه هاب‌هاي گازي ايجاد شده، نباید از يك الگوي خاص مانند الگوي حاكم بر Henry Hub يا NBP  تبعيت کند، تصریح کرد: در حال حاضر مراكز مختلفي همچون هاب‌هاي موجود در اروپا با الگو و نقدينگي خاص حاكم بر هاب خود بدون مشكلي مشغول فعاليت هستند.

وی با یادآوری اینکه در این هاب مي‌توان معاملات گازي علاوه بر تجارت كاغذي به صورت الكترونيك هم انجام شود،  راه اندازی چنين مركزي در تجارت گاز، مكانيزمي ايجاد مي‌كند تا بتوان در معاملات گازي قراردادهاي كوتاه مدت و ميان مدت منعقد كرد كه اين خود موجب انجام معاملات بيشتر گازي مي‌شود.

به گفته سلمانی يكي از مزیت‌های تحقق هاب گازي، ايجاد امكان معاملات به صورت با واسطه بوده كه اين، خود سبب كاهش و يا حتي حذف بسياري از محدوديت‌هاي مربوط به تجارت گاز ايران با ساير كشورهاي متقاضي گاز شده و در حال حاضر ايران به استثناي یک کشور اشغالگر، محدوديتي در فروش گاز خود به ساير كشورها ندارد كه اين امر نيز مانع جدي در مسير تحقق هاب گازي در ايران نخواهد بود.

استقلال قیمت گاز از نفت

این کارشناس بازار گاز در زمينه وابستگي قيمت گاز به نفت خام توضیح داد: يكي از اهداف هاب گازي ايجاد امكان رقابت آزاد گاز بر اساس قيمت گذاري مستقل آن بوده كه در صورت تحقق اين امر، ارتباط تنگاتنگ قيمت گاز و نفت از بين رفته و معاملات گازي بر مبناي قيمت خود گاز و نوسانات بازار آن انجام می‌شود.

وی با اشاره به به سياست‌هاي كلان خصوصي سازي و حضور فعال در بازار جهاني، اظهار داشت: تغيير ساختاري در قوانين، خارج شدن از دولتي بودن و واگذاري آنها به بخش خصوص بوده و در مورد صادرات گاز نيز سياست كلي، افزايش صادرات گاز و كسب سهم بيشتري از بازار جهاني گاز در سالهاي آتي بوده كه در اين راستا نياز به فراهم آوردن شرايط لازم جهت حضور فعال تر در اين خصوص بوده كه مي توان به تشكيل بورس گازي اشاره کرد.

مدیرسابق مهندسی شرکت صادرات گاز در پایان خاطرنشان کرد: ساخت و راه‌اندازی طرح‌های جدید ذخیره‌سازی گاز و تکمیل خطوط لوله نهم و هفتم سراسری می تواند بستر تبدیل ایران به یک هاب گازی را تقویت کند.