مشکل نظام سلامت بودجه است یا ولخرجی/ ماجرای «چاه ویل» چیست

خبرگزاری مهر - گروه سلامت؛ بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم، اولین و شاید مهم ترین طرح و برنامه دولت روحانی در سطح ملی که دربرگیری فراوانی داشته است، اجرای طرح تحول سلامت بود. طرحی که با حاشیه های فراوانی از همان روزها همراه شد، بطوریکه برخی مخالف اجرای چنین طرحی بودند و عده ای آن را برای مردم، ضروری می دانستند. با تمام این تفاسیر، طرح تحول سلامت در سال ۹۳ کلید خورد و به یکباره بودجه ای هنگفت و چند هزار میلیاردی را روانه وزارت بهداشت نمود تا بتواند هزینه های بیماران در هنگام بستری و درمان را تقبل کند. 

طرح تحول سلامت شروع شد و بیمارستان های دولتی موظف شدند تمامی خدمات بستری و درمان بیماران را در داخل بیمارستان انجام دهند. انجام جراحی های کوچک و بزرگ با حداقل هزینه ای که مردم و بیماران پرداخت می کردند، به یکباره باعث شد دولت از اجرای این طرح به شدت حمایت کند. این در حالی بود که اجرای طرح تحول سلامت، نه مصوبه مجلس را داشت و نه اینکه در هیات دولت به تصویب رسیده بود. اما، طرح تحول سلامت با قوت و قدرت تمام آغاز و دنبال شد.

در سال ۹۴، گلایه های وزیر بهداشت از عدم تزریق بودجه کافی برای طرح تحول سلامت آغاز گردید و به دنبال آن مشکلات بیمه ها برای پوشش هزینه های طرح و شرکت های دارویی و تجهیزات پزشکی برای دریافت مطالبات خودشان از بیمه ها و بیمارستان ها، شروع شد. در سال ۹۵ وضعیت به مراتب بدتر از سال ۹۴ بود، اما وزارت بهداشت نمی توانست اجرای این طرح را متوقف کند. در سال های ۹۶ و ۹۷ نیز شاهد اجرای طرح تحول سلامت بودیم، اما گلایه های وزیر بهداشت روز به روز بیشتر می شد و همین مسئله به چالشی میان وزارت بهداشت و سازمان برنامه و بودجه تبدیل شد. در نهایت این وزیر بهداشت بود که رفتن از وزارتخانه را تنها راه پیش روی خود دید.

تمامی این اتفافات باعث نشد که منتقدین و مخالفان اجرای طرح تحول سلامت از دیدگاه های خود کوتاه بیایند و منکر هر آنچه از ابتدا می گفتند، بشوند. این گروه، بر این عقیده هستند که اگر به جای طرح تحول سلامت، برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع اجرا می شد، هزینه های سلامت به مراتب کمتر از اعتباراتی می شد که برای اجرای طرح تحول سلامت هزینه شده است. در همین حال، مدافعان طرح تحول سلامت، بر این عقیده اند که این طرح در زمان اجرا، جزو ضرورت های اصلی مردم بوده است. زیرا، هزینه های درمان در آن سال ها به قدری بالا بود که اقشار کم درآمد و محروم جامعه توان رفتن به بیمارستان را نداشتند و در نتیجه با بیماری خود کنار می آمدند.

در سال اول اجرای طرح تحول سلامت، پول دادند اما در سال های بعد این پول را ندادند و اگر هم دادند، به صورت حواله ای بودایرج خسرونیا رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، در گفتگو با خبرنگار مهر، با عنوان این مطلب که مشکل نظام سلامت هم بودجه است هم مدیریت هزینه ها، گفت: در سال اول اجرای طرح تحول سلامت، پول دادند اما در سال های بعد این پول را ندادند و اگر هم دادند، به صورت حواله ای بود. بنابراین، در سال هایی که طرح تحول سلامت اجرا می شود، نه تنها بودجه آن افزایش نیافت، که کاهش هم داشت و همین مسئله دست وزارت بهداشت را در پوست گردو گذاشت.

وی در عین حال با عنوان این مطلب که مدیریت خرج هم موضوعی است که نمی توان نسبت به آن بی اعتنا بود، افزود: وزیر و معاونان او باید بدانند که دولت و کشور چقدر درآمد دارد و بر همان اساس خرج کنند. در واقع، می بایست به اندازه ای که درآمد هست، هزینه کرد.

خسرونیا، یکی از چالش های پیش روی حوزه سلامت در تامین هزینه ها را، صدور چند میلیون دفترچه بیمه بدون توجه به افرادی که نیازمند واقعی این دفترچه ها هستند، عنوان کرد و گفت: این دفترچه های بیمه را دست کسانی دادیم که پولدار بودند اما با همین دفترچه آمدند و سنگین ترین جراحی ها را با کمترین هزینه انجام دادند. در واقع، این افراد از جیب مردم برای درمان خود هزینه کردند، در حالی که این کار اشتباه بود.

رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، آسیب های سوءاستفاده از دفترچه های درمانی را متوجه مردم و نظام سلامت کشور دانست و افزود: وزیر بهداشت، باید تنگناهای دولت و مجلس را درک کند و هزینه ها را مطابق با درآمد دولت انجام دهد. 

خسرونیا با خطاب قرار دادن سرپرست وزارت بهداشت، گفت: به نظر می رسد فردی که در این سمت قرار می گیرد، باید به مقوله آموزش و پیشگیری بیشتر از درمان توجه کند. زیرا، اگر در امر پیشگیری و آموزش موفق باشیم، هزینه های درمان نیز کاهش خواهد یافت.

وی ادامه داد: سرپرست وزارت بهداشت باید با مجلس و دولت هماهنگ باشد و از افرادی در وزارتخانه استفاده کند که خبره و مدیر باشند. تنها به صرف فوق تخصص بودن، نمی توان انتظار داشت مدیر موفقی بود.

خسرونیا گفت: در وزارت بهداشت، کسانی هستند که مدرک تحصیلی دارند اما مدیریت نمی دانند.

پزشک خانواده ارجح تر از طرح تحول سلامت است. اگر برنامه پزشک خانواده در کشور راه می افتاد، هم پزشکان راضی بودند هم مردمرئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، به برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع اشاره کرد و افزود: به نظر من، پزشک خانواده ارجح تر از طرح تحول سلامت است. اگر برنامه پزشک خانواده در کشور راه می افتاد، هم پزشکان راضی بودند هم مردم.

به گفته خسرونیا، در تمام دنیا، پزشک خانواده اولویت اول در نظام سلامت دولت ها و جوامع است.

در همین حال، عبدالرسول صداقت رئیس شورای سیاستگذاری انجمن رادیولوژی ایران، در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: حوزه سلامت مثل هر مقوله دیگر، مدیریت و بودجه را با هم دارد.

وی در ارتباط با عملکرد وزیر سابق بهداشت، اظهارداشت: اگر بخواهم تحلیلی بر عملکرد وزیر سابق بهداشت داشته باشم، مهم ترین نکته برجسته در کارنامه او، این بود که با تلاش و رابطه ای که با رئیس جمهور داشت، توانست بودجه سلامت را از رده های ۱۳ و ۱۴ به حدود ۳ و ۴ برساند و این کار خیلی بزرگی بود که هرگز در وزارت بهداشت و حوزه سلامت، اتفاق نیافتاده بود.

صداقت در عین حال، تفکر مدیریتی وزیر سابق را مورد انتقاد قرار داد و گفت: تفکر فردگرایانه وزیر سابق که مبتنی بر تفکرات شخصی بود و کمتر از دیگران کسب نظر می کرد، باعث شد وزارت بهداشت با مشکلات و چالش هایی مواجه شود.

وی با اشاره به سابقه فعالیت وزیر سابق بهداشت در بخش خصوصی، افزود: خود ایشان وقتی به وزارت بهداشت آمد، گفت که ۱۲۰۰ میلیارد تومان دارایی دارد و همین تفکر بورژوازی وزیر، باعث شد در دوران وزارت، صرفا به مقوله درمان توجه کند و موضوع «چاه ویل» نیز از زبان ایشان بود که گفته بود اگر به اندازه خلیج فارس طلا و سکه هم در بخش درمان هزینه کنیم، کافی نخواهد بود.

رئیس شورای سیاستگذاری انجمن رادیولوژی ایران، توجه به مدیریت برنامه ریزی و کارشناسی در حوزه سلامت را مورد تاکید قرار داد و گفت: قطعا این مدیریت در دوران سرپرستی وزارت بهداشت با چالش های بسیار زیادی مواجه خواهد بود که انتظار می رود با توجه به تفکرات دکتر نمکی در حوزه برنامه ریزی و بودجه، بتواند این چالش ها و مشکلات را مدیریت کند.

صداقت، با انتقاد از میراث به جا مانده از وزیر سابق بهداشت، افزود: متاسفانه شاهد رواج فرهنگ ریخت و پاش در حوزه سلامت هستیم که می گوید هزینه کن و مقروض هم بشو.

وی ادامه داد: همین دیدگاه وزیر سابق بهداشت باعث شد که بیمه ها، وزارتخانه، شرکت های دارویی و...، هم بدهکار باشند هم طلبکار.

رئیس شورای سیاستگذاری انجمن رادیولوژی ایران، اظهارداشت: این فرهنگ نادرست در دوره وزیر سابق، باعث شد مردم مصرف کننده بی حساب و کتاب در حوزه درمان شوند.

صداقت تاکید کرد: قطعا چنین مشکلات و چالش هایی، دست وزیر جدید را برای انجام امور خواهد بست. از همین رو، در احکام سرپرست وزارت بهداشت خطاب به معاونان بهداشت و درمان، موضوع استفاده از نظرات انجمن ها، سازمان نظام پزشکی و...، مورد تاکید قرار گرفته است. 

تاکنون هیچ وزیری نتوانسته طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع را به معنای واقعی اجرا کندوی با اشاره به برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع برای برون رفت از مشکلات و چالش های حوزه سلامت، گفت: متاسفانه تاکنون هیچ وزیری نتوانسته طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع را به معنای واقعی اجرا کند. در دوران وزارت دکتر لنکرانی و دستجردی، بحث بر سر محدودیت بودجه ای پزشک خانواده و نظام ارجاع بود و اینکه گفته می شد با نصف بودجه طرح تحول سلامت، برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع قابل اجراست.

صداقت با اشاره به تفکرات برنامه ریزی و بودجه ای سرپرست وزارت بهداشت، افزود: حضور یک وزیر غیر پزشک که تجربه بالایی در زمینه برنامه ریزی و بودجه دارد، می تواند نقطه اتکا برای اصلاح فرهنگ نادرست مصرف بی حساب و کتاب منابع در حوزه درمان باشد.

رئیس شورای سیاستگذاری انجمن رادیولوژی ایران، تاکید کرد: سرپرست وزارت بهداشت می بایست با کمک انجمن ها، سازمان نظام پزشکی و...، برنامه ها را در مسیری پیش ببرد که فرهنگ نادرست مصرف بی حساب و کتاب در بخش درمان، اصلاح شود. 

وی ادامه داد: سرپرست وزارت بهداشت باید بتواند در مدت باقی مانده از عمر دولت دوازدهم، ریخت و پاش های بی حد و حصر هزینه ها و سرمایه های کشور در وزارت بهداشت را ساماندهی کند و در کنار اینها، برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع را برای سال های آینده پایه گذاری نماید.

صداقت تاکید کرد: اگر مدیریت صحیحی بر منابع سلامت اعمال شود، وزارت بهداشت نیاز ندارد بیش از حد درگیر بخش درمان شود.

وی با اشاره به اصل ۴۴ قانون اساسی، گفت: اواخر دولت دهم، این موضوع مورد توجه قرار گرفت و در دولت یازدهم نیز به ظاهر شعار خصوصی سازی داده شد، اما در نهایت تبدیل به رانت شد. در مقابل وزیر وقت، چندین برابر خصوصی سازی، بخش دولتی را گسترش داد. بطوریکه در سال ۷۹ که اولین مرکز تصویربرداری پزشکی در کرج توسط بخش خصوصی راه اندازی شد، بنای وزارت بهداشت بر این بود که به ازای هر یک میلیون نفر یک دستگاه ام ار ای به استان البرز باید داده می شد که تا این لحظه تعداد ۱۱ دستگاه در استانی سه میلیون و نیم نفری در حال فعالیت است.

رئیس شورای سیاستگذاری انجمن رادیولوژی ایران، افزود: سرپرست وزارت بهداشت باید بتواند خدمات درمانی را با توجه به جیب مردم در بخش خصوصی قرار دهد که البته فشار زیادی متوجه مردم نباشد. زیرا، وظیفه اصلی وزارت بهداشت، توسعه روزافزون بهداشت و آموزش همگانی و تخصصی است.

صداقت تاکید کرد: سرپرست وزارت بهداشت باید مراقب جنجال های ظاهر فریب بخش درمان باشد و معتقدم با برنامه ریزی دقیق، می توان حوزه سلامت را با همین بودجه مدیریت کرد.

محمد شریفی‌مقدم دبیرکل خانه پرستار، در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: به رغم ورود منابع مالی در اشکال مختلف به نظام سلامت، متأسفانه در بحث هزینه‌کرد این منابع، مدیریت شفاف و درستی وجود ندارد.

وی با انتقاد از اینکه لجام‌گسیختگی در اختیارات دانشگاه‌های علوم پزشکی، ادامه داد: دادن اختیارات بی‌حد و حصر به دانشگاه‌های علوم پزشکی، باعث شده که شاهد عدم مدیریت منابع در نظام سلامت باشیم و اصولاً سمت و سوی این منابع به طرف گروه خاص گسیل داده می‌شود.

شریفی‌مقدم افزود: عدم شفافیت لازم در پرداخت‌های نظام سلامت و همچنین عدم پاسخگویی در خصوص نحوه پرداخت‌ها، ناشی از ساختار پوسیده مدیریتی و حاکمیت تفکر پزشک‌سالاری در وزارت بهداشت است.

وی با تاکید بر ضرورت تحقیق و تفحص در زمینه هزینه‌کرد اعتبارات نظام سلامت، افزود: اگر کل درآمد نفت هم وارد نظام سلامت شود اما مدیریت منابع نباشد، ثمره‌ آن به مردم نمی‌رسد.

دبیرکل خانه پرستار، بروز این مشکلات را ناشی از ساختار پوسیده مدیریتی در وزارت بهداشت دانست و گفت: دنیا به این سمت رفته که از علم مدیریت در نظام سلامت استفاده کند و اگر چنین سیاستی در کشور ما اجرا شود، بخش عمده‌ای از مشکلات مردم در حوزه سلامت حل خواهد شد.

به نظر می رسد، مهم ترین ماموریت سرپرست وزارت بهداشت، مدیریت هزینه های سلامت با بودجه ای است که به این وزارتخانه و حوزه سلامت تعلق می گیرد. زیرا، همانطور که برخی گفته اند، خرج کردن در حوزه درمان همچون «چاه ویل» است که هر چقدر هم پول درون آن بریزیم، پُر نخواهد شد.