خبرگزاری مهر، گروه استانها - مطهره میرزایی: چهارپایه خوانی یک نوع سبک از مداحی است که نیازمند هنر بسیار دارد، فردی که چهارپایه خوانی می‌کند باید بسیار زبده و باسواد باشد چرا که لازمه این کار این است که در کمترین مدت بهترین سبک مداحی به بهترین روش ارائه شود.
اگرچه برای فضیلت سخنرانی، مدح و سایر مراسم عزاداری سخن بسیار گفته شده اما همواره تمایل داشتم روضه کوتاه و مختصر باشد یعنی در کوتاه‌ترین زمان ممکن لپ کلام را برساند و چهارپایه خوانی درست همان چیزی بود که دنبالش بودم.
هیأت بنا دارد تا به‌سوی امامزاده حرکت کند و هیاهوی خاصی در امامزاده اسماعیل (ع) ایجاد شده و بالاخره عزاداران با نظم و ترتیب خاصی قرار می‌گیرند تا دو دمه خوانی آغاز شود، دسته عزاداری حرکت می‌کند و دسته جلوتر بخشی از مدح را می‌خواند و بعد از اتمام مصرع دسته اول دسته دوم مدح می‌خواند.
در نیمه‌های مسیر از بین جمعیت می‌بینم که مداح در بلندی قرار می‌گیرد و اینجا همان‌جایی است که منتظرش بودم، شور مدح بالاست در همان دقیقه دوم لپ کلام را می‌گوید و صدای گریه از جمعیت بلند می‌شود الحق که خوب می‌تواند حق روضه را ادا کند، اگرچه چند دقیقه بیشتر نیست اما حال و هوای همان چند دقیقه به‌اندازه تمام روضه‌ها بر قلب انسان می‌نشیند.
آئین‌های عزاداری ریشه در عشق مردم به سیدالشهدا دارد
محمدحسن سلیمانی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، در خصوص این آئین که از آن به عنوان چهارپایه خوانی یاد می‌کنند، می‌گوید: عزاداری‌های حسینی از دیرباز با آئین‌ها و سنت‌های خاصی در قزوین همراه بوده است؛ آیین‌هایی که ریشه در عشق و ارادت ایرانیان به حضرت سیدالشهدا (ع) داشته و دارد.
کارشناس و محقق تاریخ شفاهی استان قزوین ادامه می‌دهد: این ارادت هرچند در قرون متمادی به دلیل سرکوب شیعیان توسط حاکمان، پنهان مانده بود و قزوینیان شیعی مذهب در ایام عزای حسینی، محافل سوگ خویش را در خفا برپا می‌کردند و به‌رسم و آئین خود، بر مظلومیت عاشوراییان می‌گریستند، اما این آئین‌ها از دوره حاکمان شیعی آل‌بویه و سپس رسمی شدن مذهب تشیع در دوره صفوی جلوه‌ای تابان پیدا کرد و در آئین‌ها گوناگونی تجلی یافت؛ عزاداری‌هایی که در دوره قاجاریان، از عمق بیشتری برخوردار و آئین‌های تازه‌ای به آن افزوده شد.
وی ادامه می‌دهد: از جمله این آئین‌ها که امروز دیگر در قزوین گرد فراموشی بر آن نشسته، اما در بازار تهران همچنان برگزار می‌شود؛ چهارپایه خوانی است. چهارپایه خوانی سبکی از عزاداری سنتی است که در آن مداح یا مرثیه‌خوان روی چهارپایه‌ای چوبی می‌رود و در حالی که عزاداران حلقه‌وار دور او را می‌گیرند، شور و حال حسینی به پا می‌کند.
این کارشناس تصریح می‌کند: در این آئین که از دوره قاجاریه تا اوایل دهه شصت در بازار قزوین اجرا می‌شد، بازاریان که در دهه اول ماه محرم، راسته مشخصی از بازار را سیاه‌پوش کرده و هر روز بعدازظهرها در این راسته، مراسم روضه‌خوانی و عزاداری برپا می‌کردند، در سومین روز شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفایش در کربلا، در سنتی دیگر، چهارپایه خوانی را اجرا می‌کردند.
وی ادامه می‌دهد: مداحان و مرثیه‌خوانانی که خود از میان بازاریان بودند، این آئین را در یکی از راسته‌های بازار آغاز می‌کردند و پس از دقایقی برپایی عزای حسینی که عموماً با روضه بر مصائب امام زین‌العابدین (ع) همراه بود، به سمت راسته دیگر می‌رفتند و این آئین تا حوالی ظهر در راسته‌های مختلف برگزار می‌شد.
اهمیت چهارپایه خوانی در بازار
وی در پایان صحبت‌هایش می‌گوید: این آئین بی‌پیرایه و خالصانه آن‌چنان در بازار قزوین دارای اهمیت و جایگاه بود که چنانچه فرصتی برای حضور در برخی از راسته‌ها به دلیل کمبود وقت و نزدیک شدن به اذان ظهر پیش نمی‌آمد، از کسبه آن راسته‌ها کسب اجازه می‌شد تا سال دیگر، چهارپایه خوانی در راسته آن‌ها نیز اجرا شود.
چهارپایه خوانی نیازمند هنر بسیار است
دسته شروع به حرکت می‌کند؛ محمد غلامی، یکی از مداحان برجسته استان قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار می‌کند: چهارپایه خوانی یک نوع سبک از مداحی است که نیازمند هنر بسیار دارد، فردی که چهارپایه خوانی می‌کند باید بسیار زبده و باسواد باشد چرا که لازمه این کار این است که در کمترین مدت بهترین سبک مداحی به بهترین روش ارائه شود.
وی در ادامه اضافه می‌کند: این نوع مداحی به‌گونه‌ای است که دسته عزاداری به‌صورت راهپیمایی مسیری را طی می‌کند که ممکن است این مسیر بین خیابان بازار و یا اماکن دیگر باشد که البته بیشترین جلوه این سبک مداحی روز عاشورا است و در حد فاصل بین دو مقصد که در قزوین معمولاً راهپیمایی تا امامزاده حسین است چهارپایه خوانی انجام می‌شد.
این مداح با بیان اینکه طی چند سال متوالی در ایام فاطمیه در بازار قزوین برگزار می‌شد تشریح می‌کند: البته در سال‌هایی شاهد آن بودیم که این مراسم در ایام فاطمیه در بازار یا اماکنی نظیر سلطان سید محمد، آمنه خاتون و امامزاده علی نیز برگزار می‌شد چهارپایه خوانی مداحی است که مداح در بین راه روی یک چهارپایه قرار گرفته و در مدت‌زمان کوتاهی روضه جان‌سوزی را مدح می‌کند و هنر او در این است که به شکلی متن را در مدت‌زمان کوتاه انجام دهد که مردم نهایت لذت معنوی را ببرند.
غلامی خاطرنشان می‌کند: از گذشته تا به امروز مرسوم بود تا از امامزاده اسماعیل به سمت امامزاده حسین چهارپایه خوانی اتفاق بیافتد و معمولاً در بین راه مداحی دودمه توسط دسته عزاداری انجام می‌شد که دسته عزاداری در راهپیمایی به دو دسته تقسیم می‌شدند، دسته اول اشعاری را می‌خواندند و دسته دوم جواب آن را می‌دادند.
چهارپایه خوانی بین ۵ تا ۷ دقیقه یا نهایتاً ۱۰ تا ۱۲ دقیقه است
وی در ادامه با بیان اینکه درگذشته مرسوم بود که پیش از حرکت دسته عزاداری سطل گِل آماده می‌شد تا عزاداران به سر و صورت خود گل بمالند مطرح می‌کند: با توجه به اینکه چهارپایه خوانی در بین مسیر اتفاق می‌افتد عزاداران امکان توقف زیاد را ندارند معمولاً چهارپایه خوانی بین ۵ تا ۷ دقیقه یا نهایتاً ۱۰ تا ۱۲ دقیقه است، اینکه می‌گوئیم مرسوم بود تا چهارپایه خوانی در روز عاشورا انجام شود به بزرگداشت شهادت سیدالشهدا و علی‌اصغر (ع) برمی‌گشت.
وی در پایان با تأکید بر اینکه در زمان چهارپایه خوانی خود شاهد عنایت‌های بسیاری از جانب اهل‌بیت بودیم عنوان می‌کند: در این شب‌ها به‌ویژه شب‌های هشتم محرم که در امامزاده علی چهارپایه خوانی انجام می‌شد یا در زمانی که هیئت رزمندگان که سابقه بسیار بالا دارد به سمت امامزاده حسین حرکت می‌کرد ما همواره شاهد عنایت‌های بسیاری از اهل‌بیت برای حاجت‌روایی عزاداران در این مسیر بودیم و بسیاری از عزاداران به ما مراجعه می‌کردند و می‌گفتند که از این شب‌ها و از این چهارپایه خوانی‌ها حجت خود را دریافت کرده‌اند.
وجود آئین‌های مختلف در ماه محرم و صفر دلالت بر آن دارد که مردم در هر دیار و جایگاهی در تلاش بودند تا با سبک و سیاق خود بتوانند یاد سیدالشهدا را در تمام دوران زنده نگهدارند و با انجام آئین مختلف در انتقال نهضت حسینی کوشا باشند.
نظر شما